İlkin sosyalizme ve, sonra da, tüm çağdaş işçi hareketine bilimsel bir temel vermiş bulunan adam, Karl Marx, 1818’de Treves’de doğdu. Önce Bonn ve Berlin’de hukuk okudu, ama az sonra kendini yalnızca felsefe tarihi irdelemesine verdi ve, 1842’de, Friedrich Wilhelm III’ün ölümünden sonra ortaya çıkan siyasal hareket onu bir başka yaşama yönelttiği zaman da, felsefe öğretim görevlisi atanmak üzere bulunuyordu. Onun katkısı ile, Renanya liberal burjuvazi önderleri, Camphausen, Hansemann ve öbürleri, Kolonya’da Rheinische Zeitung’u[48] kurmuşlardı ve Renanya Eyalet Meclisi oturumları üzerindeki eleştirisi çok büyük bir yankı uyandıran Marx, 1842 güzünde bu gazetenin yönetmenliğine getirilmişti. Doğal olarak, Rheinisch Zeitung sansürden geçiyordu, ama sansür hiçbir zaman bu gazeteyi (sayfa 94) alt edemedi.[1*] Rheinische Zeitung, gerekli saydığı makaleleri hemen her zaman sansürden geçirtmeyi başarıyordu, direncinin kendiliğinden kırılmasına, ya da gazetenin ertesi gün çıkarılamayacağı tehdidi ile pes etme zorunda kalmasına değin, sansürcünün önüne çizilip çıkarılacak ıvır zıvır yazılar konuluyordu. Rheinische Zeitung denli yürekli, ve yayıncıları ek kurşun masrafı olarak birkaç yüz taler harcamaya hazır on gazete olsaydı, sansür, daha 1843’te, Almanya’da olanaksız kılınırdı. Ama Alman gazetelerinin sahipleri çapsız, korkak hamkafalardı, ve Rheinische Zeitung savaşı tek başına yürüttü. Onun yüzünden, birçok sansürcü görevinden alındı. Sonunda gazeteye ikili bir sansür yüklendi: ilk sansürden sonra, gazete bir kez de Regierungspräsident’in[2*] kesin sansüründen geçiyordu. Ama bütün bunlar hiçbir şeye yaramıyordu. Bundan ötürü, 1843 başlarında, hükümet bu gazete ile yapacak hiçbir şeyi olmadığını bildirdi ve işi uzatmadan onu yasakladı.
Bu arada, geleceğin gerici bakanı Von Westphalen’in kız kardeşi ile evlenmiş bulunan Marx, Paris’e yerleşti ve orada, A. Ruge ile birlikte, sosyalist yazıları dizisini, Hegelci Hukuk Felse/esinin Eleştirisi ile içinde başlattığı Fransız-Alman Yıllıkları’nı[50] yayımladı. Sonra, F .Engels ile birlikte, o çağ Alman felsefesi ideolojisinin bürünmüş bulunduğu son biçimlerden birinin taşlayıcı eleştirisi olan Kutsal Aile, Bruno Bauer ve Hempalarına Karşı adlı yapıtı yayımladı.

Ekonomi politik ve büyük Fransız Devrimi tarihi irdelemesi, zaman zaman Prusya hükümetine saldırmak için, Marx’a henüz zaman bırakıyordu. Prusya hükümeti, 1845 ilkyazında, Guizot hükümetinin onu Fransa’dan çıkkarmasını sağlayarak -bu işe aracılık edenin Alexandre von Humboldt olduğu söyleniyor- bunun öcünü aldı.[51] Marks Brüksel’e yerleşti ve orada, Fransızca olarak, 1847’de, Prudon’un Sefaletin Felsefesi’nin bir eleştirisi olan Felsefenin Sefaleti (sayfa 95) ile, 1848’de Özgür Değişim Üzerine Bir Konuşma’yı yayımladı. Aynı zamanda, Brüksel’de bir Alman İşçi Derneği[52] kurma fırsatını buldu ve böylece pratik ajitasyon yapmaya da başladı. Siyasal dostları ile birlikte, 1847’de, uzun yıllardan beri varlığını sürdüren gizli bir dernek olan Komünistler Birliği’ne (Liga) girdiği andan sonra, bu pratik ajitasyon onun için daha da önemli bir duruma. geldi. Marx girdikten sonra, bu kuruluş dipten doruğa değişti. O güne değin azçok gizli bir kuruluş olan dernek, yalnızca ancak başka türlü yapamayacağı zaman gizli bir kuruluş olarak kalan olağan bir komünist propaganda örgütü durumuna geldi; Alman Sosyal-Demokrat Partisinin ilk örgütü oldu bu dernek. Birlik (Liga) , Alman işçi derneklerinin bulunduğu her yerde var oldu; İngiltere, Belçika, Fransa ve İsviçre’deki hemen bütün işçi derneklerinde olduğu gibi, Almanya’daki birçok işçi derneğinde de, yöneticiler Birlik üyeleri idiler, ve bu birliğin doğmakta olan Alman işçi hareketine katkısı o zaman çok büyük oldu. Ama Birliğimiz, aynı zamanda tüm işçi hareketinin uluslararası niteliğini belirtmekte ve bu niteliği pratik içinde tanıtlamakta da birinci oldu; çünkü üyeleri arasında İngilizler, Belçikalılar, Macarlar, Polonyalılar, vb. bulunuyordu ve, özellikle Londra’da, uluslararası işçi toplantıları düzenledi.

Birliğin dönüşümü 1847’de toplanan, ve ikincisi parti ilkelerini Marx ve Engels’in yazmakla görevlendirildikleri bir bildirgede derleyip yayınlamayı kararlaştıran iki kongrede gerçekleşti. İlk kez olarak 1848’de, Şubat devriminden az önce yayınlanan ve o zamandan beri hemen tüm Avrupa dillerine çevrilmiş bulunan Komünist Parti Manifestosu işte böyle doğdu.

Marx’ın katkıda bulunduğu ve yurdunun polis rejiminin nimetlerini acımasızca sergilediği Deutsche-Brüsseler-Zeitung,[53] Prusya hükümetinin, Marx’ın Belçika’dan da kovulması yolunda girişimde bulunmasına neden oldu, ama boşuna. Ama Şubat devrimi, Brüksel’de de halk hareketine yol açtığı ve Belçika’da bir rejim değişikliği eli kulağında gibi göründüğü zaman, Belçika hükümeti, Marx’ı hemen tutukladı ve Belçika’dan kovdu. Bu arada, Fransa geçici (sayfa 96) hükümeti onu Flocon aracıyla Paris’e geri dönmeye çağırmıştı, ve Marx da bu çağrıya uydu.

Paris’te, Marx her şeyden önce, Almanlar arasında yayılan ve Almanya’ya devrim yapmaya ve cumhuriyeti kurmaya gitmek için Alman işçilerini Fransa’da silahlı birlikler biçiminde örgütlemek istemeye dayanan kuru-sıkı palavraya karşı koydu. Bir yandan, kendi devrimini yapmak, Almanya’nın kendi işiydi; öte yandan, Fransa’da kurulan her yabancı devrimci birlik, Belçika’da ve Bade büyük dükalığında da olduğu gibi, geçici hükümetin, onu devrilmesi gereken hükümete ihbar eden Lamartin’leri tarafından önceden ele verilmiş bulunuyordu.

Mart devriminden sonra, Marx, 1 Ocak 1848’den 19 Haziran 1849’a değin yayınlanan Neue Rheinische Zeitung’u kurduğu Kolonya’ya gitti. Bu gazete, o zamanki demokratik hareket içinde, özellikle Paris’teki 1848 Haziran ayaklanıcılarının yanında çekincesiz yer alarak,[54] proletaryanın görüşünü savunan tek gazete idi, bu da ona hemen bütün hisse sahiplerini yitirtti. Kreuz-Zeitung,[55] kral ve imparatorluk naibinden jandarmaya değin, kutsal olan her şeye, Neue Rheinische Zeitung’un saldırırken gösterdiği “iğrenç utanmazlık”ı, hem de o sıralarda 8.000 kişilik bir garnizonu bulunan müstahkem bir Prusya kentinde, boşuna sözkonusu etti. Renanya’nın, birdenbire gerici kesilen liberal hamkafaları boşuna bağırıp çağırdılar; 1848 güzünde Kolonya’da ilan edilen sıkıyönetim gazeteyi uzun süre boşuna yasakladı; Reich’ın Frankfurt’taki adalet bakanı, adli kovuşturma açılması için, her makaleden sonra Kolonya savcısına boşuna ihbarda bulundu, gazete bütün bunlann karşısında tam bir dinginlik içinde yazılıp basılmaya devam etti, ve hükümet ile burjuvazinin saldırıları ne denli zorlulaştı ise, gazetenin yaygınlık ve ünü de o denli arttı. Kasım 1848’de Prusya hükümet darbesi patlak verdiği zaman, Neue Rheinische Zeitung, her sayının başında bir çağrı ile, halkı vergi ödememeye ve zora karşı zorla karşılık vermeye çağırdı. Bu çağrı ve bir başka makale yüzünden, gazete 1849 ilkyazında, onu iki kez aklayan yargıcı kurul üyeleri karşısına çıkarıldı. Ensonu, Mayıs 1849 ayaklanmaları Dresden ve Renanya’da bastırılınca,[56] ve Palatinat ile Bade (sayfa 97) büyük dükalığı ayaklanmasına karşı, Prusya, büyük birliklerin katıldıkları bir kampanyaya girişince, hükümet kendini zora başvuracak denli güçlü gördü ve Neue Rheinische Zeitung’u yasakladı. Kırmızı mürekkeple basılan son sayı, 19 Mayıs günü yayımlandı.

Marx yeniden Paris’e gitti, ama 13 Haziran 1849 gösterisinden[57] daha birkaç hafta sonra, Fransız hükümeti tarafından, ya Bretagne’da oturmak, ya da Fransa’dan çıkıp gitmek seçeneği ile karşı karşıya bırakıldı. İkinci seçeneği benimsedi ve o zamandan beri oturduğu Londra’ya yerleşti.

1850’de Neue Rheinische Zeitung’un yayınını (Hamburg’da)[58] dergi biçimi altında sürdürmeye girişildi, ama gericilik gitgide güçlendiğinden, bir zaman sonra bu işten vazgeçmek gerekti. Fransa’da 1851 Aralık hükümet darbesinden hemen sonra, Marx, Louis Bonaparte’ın 18 ‘Brumaire’i’ni yayınladı (New York 1852, 2. baskı, Hamburg 1869, savaştan az önce yayımlandı) .1853’te, (ilkin Bale, daha sonra Boston, şu son günlerde de Leipzig’de yayımlanan) Kolonya Komünistlerinin Duruşması Üzerine Açıklamalar’ını yazdı.

Kolonya Komünistler Birliği[59] üyelerinin hüküm giymesinden sonra, Marx artık siyasal ajitasyonla uğraşmadı ve kendini, bir yandan, on yıl boyunca, ekonomi politik konusunda British Museum kitaplığında bulunan zengin hazinelerin irdelenmesine ve öte yandan, Amerikan İç Savaşının[60] başına değin ondan yalnızca imzalı mektuplar değil, ama Avrupa ve Asya’daki durum üzerine birçok başyazı da yayımlayan New York Tribune[61] gazetesine yazdığı yazılara verdi. Lord Palmerston’a karşı, resmi İngiliz belgelerinin derinleştirilmiş irdelemesine dayanan saldırıları, yergi yazıları biçimi altında, Londra’da üstüste basıldı.

Uzun yıllar süren iktisadi irdelemelerinin ilk meyvesi, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, 1859’da (Berlin, Duncker) yayınlanan birinci fasikül oldu. Bu yapıt, Marx’ın değer teorisinin ilk sistematik açıklaması ile, onun para teorisini içerir. İtalya savaşı[62] sırasında, Marx, Londra’da yayımlanan Alman Das Volk[63] gazetesinde, kendine liberal süsler veren ve ezilmiş milliyetlerin kurtarıcısı rolü oynayan bonapartizm ile, yansızlık örtüsü altında bulanık suda balık (sayfa 98) avlamaya çalışan o zamanki Prusya siyaseti savaştı. Bu vesileyle, o sıralarda Louis-Napoléon’un hizmetinde olan ve, prens Napoléon’un (Plon-Plon) yönergeleri üzerine, Almanya’nın ikinci imparatorluk karşısındaki yansızlığı, hatta yakınlığı için ajitasyon yapan Herr Karl Vogt’a saldırma zorunda da kaldı. Vogt’un kendisine karşı üstüste yığdığı en alçakça ve bile bile uydurulmuş karaçalmaları, Marx, düzmece demokratlar emperyalist çetesi Vogt’ları ve hempalarının maskelerini çıkardığı, ve dolaysız ve dolaylı kanıtlar aracıyla, Vogt’un ikinci imparatorluk tarafından satın alınmış bulunduğunu gösterdiği bir yapıt olan Herr Vogt (Londra 1860) ile yanıtladı. Vogt’un ikinci imparatorluk tarafından gerçekten satın alınmış bulunduğu da, on yıl sonra ortaya çıktı; Bonaparte’dan para alanların 1879’te, Tuileries’de[64] bulunan ve Eylül hükümeti[65] tarafından yayınlanan listesinde, V harfinde şöyle yazıyordu: “Vogt – 1859 Ağustosunda… 40.000 Frank.”

Ensonu, 1867’de, Hamburg’da, Marx’ın, iktisadi ve sosyalist düşüncelerinin temellerini ve, güncel toplum, kapitalist üretim biçimi ve bu üretim biçiminin sonuçları üzerindeki eleştirisinin ana çizgilerini sergileyen baş yapıt olan Kapital, Ekonomi Politiğin Eleştirisi’nin 1. cildi yayımlandı. Çağ açan bu kitabın ikinci baskısı 1872’de yapıldı. Yazar şu anda ikinci cildin hazırlanmasi ile uğraşıyor .

Bu sırada, işçi hareketi birçok Avrupa ülkesinde öyle bir güç kazanmıştı ki, Marx uzun zamandan beri beslediği bir isteği gerçekleştirmeyi düşünebildi: Avrupa ve Amerika’nın en gelişmiş ülkelerini toplayan bir işçi birliğinin, işçilerin kendi gözlerinde olduğu gibi, burjuvaların ve hükümetlerin gözlerinde de, sosyalist hareketin uluslararası niteliğini, deyim yerindeyse, cisimleştirecek ve böylece düşmanlarını korkuturken proletaryayı da yüreklendirecek ve güçlendirecek bir işçi birliğinin kurulması. 28 Eylül 1864 günü, yeni bir ayaklanmanın Rusya tarafında sert biçimde bastırılmış bulunduğu Polonya yararına, Londra Saint-Martin’s Hall’de yapılmış bulunan bir halk toplantısı, sorunu, coşku ile karşılanan sunma olanağını sağladı.

Uluslararası Emekçiler Derneği kurulmuştu, merkezi Londra’da olan geçici bir Genel Konsey, toplantı tarafından seçildi, (sayfa 99) ve bu Genel Konsey ile La Haye Kongresine5 değin bunu izleyen Genel Konseylerin temel direği de, Marx’ın kendisi oldu. 1864 Kuruluş çağrısı’ndan 1871 ‘deki Fransa’da İç Savaş Üzerine Çağrı’ya değin, Enternasyonal Genel Konseyi tarafından yayınlanan hemen bütün belgeleri Marx yazdı. Marx’ın Enternasyonal içindeki bütün etkinliğini betimlemek, A vrupa işçilerinin anısında hâlâ yaşayan bu derneğin tarihini yazmak olurdu.

Paris Komününün yıkılışı, Enternasyonali çok güç bir durum içine soktu. Her türlü başarılı pratik eylem olanağı her yerde elinden alındığı sırada, Enternasyonal, Avrupa tarihinin birinci planına çıkarılmıştı. Onu yedinci büyük güç düzeyine çıkarmış bulunan olaylar, onu aynı zamanda cezası kaçınılmaz bir yenilgi ya da işçi hareketinin on yıllar boyunca geriye püskürtülmesi olacak olan davranışlardan, savaşkan güçlerini seferber edip, onları eyleme geçirmekten alıkoyuyorlardı. Ayrıca, çeşitli yanlardan, Enternasyonalin gerçek durumunu anlamaksızın ya da hesaba katmaksızın, Derneğin böyle apansız artan ününü, kişisel sivrilme isteği ya da salt özenti erekleriyle sömürmeye çalışan unsurlar hep kendilerini ileri sürüyorlardı. Kahramanca bir karar almak gerekiyordu, La Haye Kongresinde bu kararı alan ve ona yengi kazandıran gene Marx oldu. Görkemli bir kararla, Enternasyonal, bu dargörüşlü ve karanlık unsurların merkezini oluşturan bakunincilerin entrikalarından dolayı her türlü sorumluluğu üzerinden attı; sonra, genel gericilik karşısında, kendisi için saptanmış bulunan en yüksek dileklerin karşılanmasının, ve tam etkinliğini işçi hareketinin ister istemez iflahını kesecek bir dizi özveriden başka türlü ayakta tutmanın olanaksızlığını gözönünde tutarak, -bu durum dolayısıyla- Enternasyonal, Genel Konseyini Amerika’ya taşıyarak, sahneden geçici olarak çekildi. Sonradan olanlar, o zaman ve o zamandan beri sık sık eleştirilen bu kararın ne denli doğru olduğunu gösterdi. Bir yandan, Enternasyonal adına her türlü gereksiz silahlı ayaklanma girişimine son veriliyordu; öte yandan, çeşitli ülkeler sosyalist işçi partileri arasındaki sıkı ilişkilerin devamı da, bütün ülkeler proletaryasının, (sayfa 100) Enternasyonal tarafından uyandırılmış bulunan çıkar ortaklığı ve dayanışma bilincinin, bağları şimdilik bir zincir durumuna dönüşmüş bulunan uluslararası bir dernek biçiminde varolmaksızın da kendini kabul ettirmesini bildiğini tanıtladı.

La Haye Kongresinden sonra, teorik çalışmalarına yeniden başlamak için gerekli dinginlik ve zamanı, Marx, ensonu yeniden buldu. Umalım ki Kapital’in ikinci cildini daha çok gecikmeksizin baskıya verebilsin.

Marx’ın bilimler tarihine adını yazdığı birçok ve önemli bulgular arasında, biz burada ancak ikisini belirtebiliriz.

Birincisi, genel dünya tarihi anlayışında onun tarafından gerçekleştirilen devrimdir. Ondan önceki tüm tarih anlayışı, bütün tarihsel değişikliklerin son nedenlerinin, insanların değişken fikirlerinde aranması gerektiği ve, bütün tarihsel değişiklikler içinde en önemli olanların, tüm tarihi egemenlikleri altına alan değişikliklerin, siyasal değişiklikler oldukları fikrine dayanıyordu. Ama fikirlerin insanlara nereden geldikleri ve siyasal değişikliklerin belirleyici nedenlerinin neler oldukları hiç sorulmuyordu. Yalnız, yeni Fransız tarihçileri ile, kısmen de yeni İngiliz tarihçileri okulu, hiç değilse ortaçağdan bu yana, Avrupa tarihindeki itici gücün, gelişme yolundaki burjuvazi ile feodalite arasındaki toplumsal ve siyasal egemenlik savaşımı olduğu kanısına değin gelmiş bulunuyordu. Oysa Marx, günümüze değin, tüm tarihin bir sınıf savaşımları tarihi olduğunu, basit ve karmaşık bütün siyasal savaşımlarda, toplumsal sınıfların toplumsal ve siyasal egemenliğinden başka, eski sınıflar için bu egemenliğin korunup sürdürülmesi ve yükselen sınıflar için ise iktidarın fethinden başka bir şeyin sözkonusu olmadığını tanıtladı. Ama bu sınıflar nasıl doğuyor ve varlıklarını nasıl sürdürüyorlar? Her zaman toplumun belli bir anda yaşamı için zorunlu olan şeyleri içlerinde ürettiği ve değişime soktuğu maddi, elle tutulur koşullar gereğince. Ortaçağın feodal egemenliği, gereksinme duyduğu hemen her şeyi üreten, değişim nedir hemen hemen bilmeyen ve yabancı ülkelere karşı, onlara ulusal, ya da hiç değilse siyasal bir bağlılık veren savaşçı soyluluk tarafından korunan, kendi kendine yeterli küçük köylü (sayfa 101) topluluklan ekonomisine dayanıyordu. Kentler büyüyüp ayrı bir zanaatsal sanayi ile, ilkin salt ulusal, sonra uluslararası bir ticaret oluşunca, kentsel burjuvazi gelişti ve, soyluluğa karşı savaşımında, ayrıcalıklı toplumsal sınıf olarak feodal rejim içindeki yerini .kazandı. Ama, 15. yüzyıl ortalarında başlayarak, yeni kıtaların bulunması, burjuvaziye ticari etkinliğini yayma olanakları ve sanayi için yeni bir alan sağladı. Tezgah, en önemli etkinlik kollarında, yerini manüfaktüre bıraktı, manüfaktürün yerine de, sırası gelince, son yüzyılın buluşlarından, özellikle buhar makinesinin bulunmasından sonra olanaklı duruma gelen büyük sanayi sayesinde, fabrika geçti. Bu sonuncu da, geri kalmış ülkelerde eski elle çalışmanın yerine geçerek, daha gelişmiş ülkelerde güncel ve yeni iletişim araçlarını, buhar makinelerini, demiryollarını ve elektrikli telgrafı yaratarak, ticareti etkiledi. Böylece burjuvazi, soyluluk ve soyluluğa dayanan krallık elinde bulunan siyasal iktidardan daha uzun zaman uzakta kalırken, elleri arasında gitgide daha çok zenginlik ve toplumsal güç topluyordu. Ama belli bir gelişme derecesinde -örneğin Fransa’da, Büyük Devrimden sonra- burjuvazi siyasal iktidarı da fethetti ve bu kez proletarya ve küçük köylüler karşısında yönetici sınıf durumuna geldi. Eğer her an toplumun, tarih uzmanlarımızın hiç mi hiç bilmedikleri iktisadi durumu üzerine yeterli bir bilgi sahibi olunursa, bütün tarihsel olaylar bu açıdan en kolay biçimde açıklanır. Bunun gibi, her tarihsel dönemin kavram ve fikirleri de, bu dönemin iktisadi yaşam koşulları ve bunlara bağlı toplumsal ve siyasal ilişkiler aracıyla en kolay biçimde açıklanırlar. İlk kez olarak tarih, kendi gerçek alanı üzerine konmuş bulunuyordu. İnsanların, her şeyden önce, yemeleri, içmeleri, barınmaları ve giyinmeleri, yani iktidar için savaşabilmelerinden, siyaset, din ve felsefe ile uğraşabilmelerinden önce çalışmaları gerektiği yolundaki elle tutulur, ama o zamana değin tamamen savsaklanmış bulunan gerçek, bu gözle görülür gerçek, ensonu tarihte yeralma hakkını elde ediyordu.

Sosyalist fikir bakımından, bu yeni tarih anlayışı son derece önemliydi. O zamana değin tüm tarihin sınıf karşıtlıkları ve sınıf savaşımları içinde devindiğini, her zaman (sayfa 102) yöneten ve yönetilen, sömürücü ve sömürülen sınıflar olduğunu, ve insanların büyük çoğunluğunun her zaman ağır bir çalışma ile azıcık bir yaşama sevincine yargılı bulunduğunu tanıtlıyordu bu yeni anlayış. Peki neden? Şundan ki, insanlığın gelişmesinin daha önceki bütün evrelerinde üretim henüz o denli güçsüzdü ki, tarihsel gelişme ancak bu karşıt biçim altında kendini gösterebilirdi; tarihsel ilerleme gerçekte küçük bir ayrıcalıklı azınlığın etkinliğine ayrılmıştı, oysa büyük yığın, küçük bir ayncalıklı azınlığın geçim araçları durmadan artarken, kendi çerden çöpten geçim araçlarını kendi emeğiyle kazanmaya yargılanmış kalıyordu. Ama, o zamana değin yalnızca insanların kötülüğü ile açıklanabilir bir şey olan varolan sınıf egemenliğini doğal ve akla-uygun bir biçimde açıklayan bu tarih irdelemesi, üretici güçler tarafından bugün erişilmiş bulunan o şaşırtıcı gelişmeyi göz önünde tutarak, insanları yöneten ve yönetilen, sömürücü ve sömürülen olarak bölmek için, hiç değilse en ileri ülkelerde, artık hiçbir bahane kalmadığı; iktidardaki büyük burjuvazinin kendi tarihsel görevini tamamladığı, artık yalnızca toplumu yönetmeye yetenekli olmamakla kalmadığı, ama ticari bunalımların, ve en başta son büyük çöküntünün,47 ve sanayinin bütün ülkelerdeki durgunluğunun da gösterdiği gibi, üretimin gelişmesine bir engel durumuna da gelmiş bulunduğu; tarihsel yönetimin proletaryaya, kendi toplumsal durumu gereği, kendini ancak her türlü sınıf egemenliğini, her türlü bağımlılığı ve genel olarak her türlü sömürüyü ortadan kaldırarak kurtarabilecek olan sınıfa geçtiği; burjuvazinin elinden kaçan toplumsal üretici güçlerin, toplumun bütün üyelerinin yalnızca üretime değil, ama toplumsal zenginliklerin dağıtım ve yönetimine de katılmalarını sağlayacak, ve tüm üretimin akla-uygun işletilmesi sayesinde, toplumsal üretici güçleri ve onların ürünlerini, herkesin bütün akla-uygun gereksinmelerinin karşılanmasını durmadan artan ölçüler içerisinde sağlayacak biçimde artıracak bir rejimin kurulması için, birleşik proletarya tarafından ele geçirilecekleri andan başka bir şey beklemedikleri kanısına da götürür .

Karl Marx’ın ikinci önemli bulgusu, sermaye ile emek ilişkilerinin en sonu yapılmış bulunan açıklaması, bir başka (sayfa 103) deyişle, işçinin kapitalist tarafından, bugünkü güncel toplumda, var olan kapitalist üretim biçimi içinde sömürülmesinin gerçekleşme biçiminin tanıtlanmasıdır. Ekonomi politiğin, tüm zenginlik ve tüm değerin tek kaynağının emek olduğunu ortaya koymasından bu yana, nasıl olup da ücretlinin kendi emeği ile üretilen tüm değeri almadığı ve bunun .bir parçasını kapitaliste bırakması gerektiği zorunlu olarak sorulacaktı. Marx’ın, çözümü ile birlikte ortaya çıktığı zamana değin, burjuva iktisatçılar ile sosyalistler, bu soruya geçerli bir bilimsel yanıt vermek için boşuna çabaladılar. Bu çözüm şuydu: Bugünkü kapitalist üretim biçimi, iki toplumsal sınıfın varoluşunu içerir: bir yanda, üretim ve geçim araçlarını ellerinde tutan kapitalistler sınıfı; öte yanda ise, her türlü mülkten dıştalanmış, bir tek metadan: kendi emek-güçlerinden başka satacak hiçbir şeyi olmayan, dolayısıyla, geçim araçları elde etmek için bu emek-gücünü satma zorunda olan proleter sınıf. Ama bir metaın değeri, onun üretimi ve yeniden-üretimi için toplumsal bakımdan gerekli-emek miktarı ile belirlenir; öyleyse, ortalama bir insanın bir günlük, bir aylık, bir yıllık emek-gücü değeri, bu emek-gücünün bir gün, bir ay, bir yıl boyunca bakımı için gerekli ürünler miktarı içinde bulunan emek miktarı ile belirlenir. Bir işçiye bir gün için gerekli ürünlerin üretimleri için altı saatlik çalışma gerektirdiklerini, ya da, bir başka deyişle, bu ürünler içinde bulunan emeğin, altı saatlik bir emek miktarını temsil ettiğini kabul edelim. Bu durumda, bir günlük emek-gücü değeri, kendini gene altı saatlik çalışma gerektiren para tutarı ile dışa vuracaktır. Gene kabul edelim ki, işçimizi çalıştıran kapitalist ona bu tutarı, yani onun emek-gücünün tam değerini ödesin. Eğer işçi kapitalist için günde altı saat çalışırsa, kapitaliste harcamalarını tamamen geri vermiş olur: altı saatlik emek için altı saatlik çalışma. Ama o zaman da kapitaliste hiçbir şey kalmazdı. Bundan ötürü, kapitalist başka türlü düşünür: Ben, der, bu işçinin emek-gücünü altı saat için değil, ama bütün bir gün için satın aldım. Bunun sonucu, işçiyi, koşullara göre, 8, 10, 12, 14 saat, hatta daha da çok çalıştırır, öyle ki, yedinci, sekizinci ve daha sonraki saatlerin ürünü, ödenmemiş bir çalışmanın ürünüdür ve (sayfa 104) kapitalistin cebine gider. Böylece kapitalistin hizmetindeki işçi, yalnızca kapitalist tarafından ödenen kendi emek-gücü değerini yeniden üretmekle kalmaz, ama kapitalistin ilkin kendine maletmekle başladığı ve, sonradan, belirli iktisadi yasalar gereğince, tüm kapitalist sınıf üzerine dağılan ve toprak rantının, kârın, kapitalist birikimin, kısacası aylak sınıflar tarafından tüketilen ya da biriktirilen bütün zenginliklerin çıktığı başlıca kaynağı oluşturan artı-değeri de üretir. Ama, bugünkü kapitalistler tarafından edinilen zenginliklerin, tıpkı köle sahiplerinin ya da serflerin emeğini sömüren feodal beylerin zenginlikleri gibi, bir başkasının ödenmemiş emeğinin maledinmesinden geldiklerinin, ve bütün bu sömürü biçimlerinin, birbirlerinden ödenmemiş emeğin maledinme biçimlerinin çeşitliliğinden başka bir şeyle ayrılmadıklarının tanıtlanmasıdır bu. Ama bu, bugünkü toplumsal düzende hukuk ve dürüstlüğün, hak ve ödev eşitliğinin, çıkarlar arasında genel uyumun egemen olduğunu ikiyüzlüce ileri süren varlıklı sınıfların son siperlerinden kovulmalarıdır da. Bugünkü burjuva toplumun yüzündeki maske, halkın engin çoğunluğunun, çok küçük, durmadan da küçülen bir azınlık tarafından devsel bir sömürü kurumu olarak, kendisine öngelen toplumların yüzündeki maskelerden daha az çıkarılmamıştı.

Modern bilimsel sosyalizm, işte bu iki önemli olgu üzerine kurulmuştur. Kapital’in ikinci cildinde, kapitalist toplumsal sisteme ilişkin bu bilimsel bulgular ile bunlardan daha az önemli olmayan başkaları çok geniş bir biçimde sergilenecek, ve ekonomi politiğin birinci ciltte incelenmemiş bulunan yanları da, böylece tam bir devrim konusu olacaklardır. Dileyelim ki Marx bu ikinci cildi kısa zamanda yayımlayabilecek durumda olsun. (sayfa 105)

Engels tarafından 1877 Haziranı ortalarında yazılmıştır.
1878’de Brunswick’te çıkan Volks-Kalender yıllığında yayımlanmıştır.

 

Dipnotlar

[1*] Rheinische Zeitung’un ilk sansürcüsü polis danışmanı Dolleschall oldu, bir gün Kölnische Zeitung’da[49] Dante’nin Tanrısal Komedya’sının (sonradan Saxe Kralı Jean olan) Philalethes tarafından yapılan bir çevirisinin ilanını: “Tanrısal şeylerle oyun oynamamalı” eleştirisi ile sansür eden kişinin ta kendisi. [Engels'in notu.] [2*] Regierungspräsident, Prusya’da merkez yürütmenin bölgesel temsilcisi. -Ed.

[48] Rheinische Zeitung für Politik, Handel und Gewerbe (“Siyaset, Ticaret ve Sanayi Sorunları İçin Ren Gazetesi”). – 1 Ocak 1842’den 31 Mart 1843’e değin Kolonya’da yayınlanan günlük gazete. Marx, Nisan 1842’den başlayarak bu gazetede yazdı ve aynı yılın Ekiminde de bu gazetenin makale yazarlarından biri oldu.
[49] Kölnische Zeitung (“Kolonya Gazetesi”). – Kolonya’da bu ad altında 1802’den beri yayınlanan günlük Alman gazetesi; 1848-1849 devrimi sırasında ve onu izleyen gericilik çağında, Prusya liberal burjuvazisinin korkaklık ve ihanet siyasetinin temsilcisi oldu. 19. yüzyılın son otuz yılı içinde, liberal-ulusal partiye bağlandı.
[50] Deutsch-Französische Jahrbücher (“Fransız-Alman Yıllıkları”). – Paris’te, K. Marx ve A. Ruge’nin yönetimi altında, Almanca olarak yayınlanıyordu. Şubat 1844’te yalnızca birinci (ikili) fasikülü çıktı. Marx ve Engels’in, onların materyalizme ve komünizme kesin geçişlerini gösteren yazıları, bu dergide yayımlandı. Yayına son verme nedeni, Marx ile burjuva-radikal Ruge arasındaki anlaşmazlıklar oldu.
[51] Fransız hükümeti Marx’ın sınırdışı edilmesi buyruğunu 16 Ocak 1845’te Prusya hükümetinin baskısıyla verdi.
[52] Alman İşçiler Derneği, Brüksel’de yerleşmiş Alman işçileri arasında bilimsel komünizm fikirlerini yaymak için 1847 Ağustosu sonlarında Marx ve Engels tarafından kuruldu. Marx, Engels ve yandaşlarının yönetimi altında, dernek Belçika’daki bütün devrimci Alman proleterlerinin birleşme merkezi oldu. Derneğin en iyi öğeleri, Komünistler Birliğinin Brüksel şubesinin üyelerini oluşturuyorlardı. Fransa’daki 1848 Şubat burjuva devrimi sonucu, dernek üyelerinin Belçika polisi tarafından tutuklanıp sürülmelerinden sonra, dernek dağıldı.
[53] Deutsche-Brüsseler Zeitung (“BrükseI-Alman Gazetesi”). – Brüksel’deki Alman siyasal göçmenleri tarafından kurulan gazete. Ocak 1847-Şubat 1848 arasında yayınlandı. Eylül 1847’den başlayarak, Marx ve Engels gazetenin sürekli yazarları arasına girdiler ve eğilimi üzerinde doğrudan etkili oldular. Marx ile Engels’in yönetimi altında, gazete Komünistler Birliğinin organı durumuna geldi.
[54] Burada, Paris işçilerinin 23-26 Haziran 1848’deki kahramanca ayaklanmasına değiniliyor. Fransız burjuvazisi ayaklanmayı aşırı acımasızlıkla bastırdı. Bu ayaklanma proletarya ile burjuvazi arasındaki ilk büyük iç savaştı.
[55] Kreuz-Zeitung (“Haçlı Gazete”). – Günlük Alman Neue Preussische Zeitung’a (“Yeni Prusya Gazetesi”ne), başlığında Landwehr’in amblemi olan haç kullanıldığı için verilen ad.
[56] Bu gönderme, 3-8 Mayıs 1849’da Dresden’de ve Mayıs-Temmuzda Güney ve Batı Almanya’da, Frankfurt Parlamentosunun 28 Mart 1849’da kabul ettiği, ama birkaç Alman Devletin reddettiği İmparatorluk anayasasını destekleyen silahlı ayaklanmalardır. Bu ayaklanmalar kendiliğinden ve yalıtılmış oldukları için 1849 Temmuzu ortasında bastırıldılar.
[57] 13 Haziran 1849 günü, Paris’te, küçük-burjuva Montagne partisi, İtalya’daki devrimi bastırmak için Fransız birlikleri gönderilmesine karşı barışçıl bir gösteri düzenledi. Gösteri asker tarafından dağıtıldı. Birçok Montagne önderi Fransa’dan göçmek zorunda kaldı.
[58] Neue Rheinische Zeitung. Politisch-ökonomische Revue (“Yeni Ren Gazetesi, Politik-Ekonomik İnceleme”). – Komünist Birliğin Marx ve Engels tarafından kurulmuş teorik organı olan gazetesi; Aralık 1849’dan Kasım 1850’ye kadar hepsi altı sayı çıktı.
[59] Kolonya Komünistlerinin Duruşması (4 Ekim-12 Kasım 1852), düzmece belge ve tanıklıklar üzerine yurt ihaneti ile suçlanan onbir Komünistler Birliği üyesine karşı Prusya hükümeti tarafından tezgahlanan kışkırtma duruşması; üyelerden yedisi üç yıldan altı yıla değin giden hapis cezalarına çarptırıldılar .Uluslararası işçi hareketine karşı Prusya polis devleti tarafından kullanılan yüzkızartıcı yöntemlerin içyüzü, Marx ve Engels tarafından ortaya kondu (Engels’in “Kolonya’daki Son Duruşma” mııkalesi ile Marx’ın “Kolonya Komünistlerinin Duruşması Üzerine Açıklamalar” broşürüne bakınız).
[60] Birleşik-Devletler’de İç Savaş (1861-65). – Kuzeyin sınai devletleriyle Güneyin köleliği sürdürmek isteyen ve 1861’de Kuzeyden ayrılmaya karar veren köle sahibi devletleri arasında oldu. Savaş, iki toplumsal sistem, kölelik ile ücretli emek arasındaki savaşımın sonucuydu.
[61] New York Tribune. – İlerici burjuva gazetesı, 1841’den 1924’e değin yayınlandı. Marx ile Engels, 1851 Ağustosundan 1862 Martına değin bu gazeteye yazı verdiler.
[62] Fransa ile Piedmont’u Avusturya’nın karşısına çıkaran İtalya Savaşı, sözde İtalya’yı kurtarmak, ama gerçeklikte toprak fethetmek ve Fransa’da bonapartçı rejimi güçlendirmek için, 1859’da Napoléon III tarafından başlatıldı. Ama İtalya’daki ulusal kurtuluş hareketinin genişliğinden ürken ve bu ülkenin siyasal bölünmüşlüğünü sürdürmek isteyen Napoléon III, Avusturya ile ayrı bir barış imzaladı. Savaşın sonunda, Savoie ve Nice yeniden Fransa’ya, Lombardie Sardinya’ya bağlandı, ve Venedik de Avusturya egemenliğinde kaldı.
[63] Das Valk (“Halk”). – Marx’ın dalaysız katkısı ile, 7 Mayıs-20 Ağustos 1859 döneminde, Londra’da Almanca alarak yayınlanan günlük gazete; Temmuzdan sonra, Marx gerçekte bu gazetenin başyazarı oldu.
[64] İkinci İmparatorluk döneminde Napoléon III’ün konutu olan Paris’teki Tuileries Sarayı.
[65] 4 Eylül 1870’te İkinci İmparatorluğun yıkılması, Cumhuriyetin ilanı ve, ılımlı cumhuriyetçilerden başka kralcılarm da katıldıkları “ulusal savunma hükümeti denilen bir geçici hükümetin kurulması sonucunu veren, halk yığınlarının devrimci bir ayaklanması oldu. Paris askeri valisi olan, ve doğrudan doğruya Thiers’den esinlenen Trochu tarafından başkanlık edilen bu hükümet, ulusal ihanet ve dış düşmanla bir uzlaşma yoluna girdi.

Kaynak: Kurtuluş Cephesi