Tarihsel 15-16 Haziran direnişinin etkileri sendika hareketiyle de sınırlı olmamıştır. Direniş solu/sosyalist solu derinden etkilemiştir

15 Haziran 1970. İstanbul’un Anadolu yakasında Kartal İlçesi’nden başlayan işçi yürüyüşü Ankara Asfaltı boyunca, yol üzerindeki fabrikalardan katılanlarla birlikte ilerledi. Yürüyüş akşam saat 17.00′ye kadar sürdü. Bir başka yürüyüş kolu Beykoz ve Paşabahçe’den Üsküdar’a doğru örgütlendi. Avrupa yakasında ise işçiler Bakırköy, Topkapı, Sağmalcılar güzergâhında yürüdüler. 16 Haziran günü Gebze’den başlayan işçi yürüyüşü, Kartal’dan katılan işçilerle birleşerek Bağdat Caddesi üzerinden Kadıköy İskele Meydanı’na ulaştı. Karşı yakada ise Topkapı dışındaki kesimlerinden gelen yürüyüş kolları birleşerek Aksaray üzerinden Sultanahmet’e, oradan da Cağaloğlu’ndan geçip Eminönü’ne geldiler. Valilik Haliç üzerindeki köprüleri açtırarak eylemcilerin Beyoğlu tarafına geçmesini ve Levent, Beyoğlu çevresindeki küçük yürüyüş kollarıyla buluşmasını önledi. Gösterilere çeşitli işkollarından ve fabrikalardan 70 bine yakın işçi katıldı. DİSK üyelerinin yanında gösterilere Dev Genç ve Türkiye İşçi Partisi (TİP) üyeleri ve toplu halde Türk-İş üyesi işçiler de katıldılar. 15 Haziran akşamı Bakanlar Kurulu 60 gün süreyle sıkıyönetim ilan etti. Kadıköy’deki çatışmalarda üç işçi, bir polis ve bir esnaf öldü. 16 Haziran’da Kocaeli, Sakarya, Ankara, Adana, Bursa ve İzmir’de de gösteriler yapıldı.

DİSK ve bağlı sendikaların yöneticilerinin pek çoğu sıkıyönetim mahkemelerince tutuklandılar ve yargılandılar. 15-16 Haziran olayları sonrasında 5 binden fazla işçi işten çıkarıldı ve kara listeye alındı.

15-16 Haziran direnişinin fitilini yakan, sendika yasalarında değişiklik öngören tasarının Adalet Partisi (AP) ve Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) işbirliğiyle önce Millet Meclisi ardından Senato’dan geçirilmesiydi. İşçilerin sendika seçme özgürlüğünü kısıtlayan -esas olarak Türk-İş’ten DİSK’e işçi akışını önlemeyi amaçlayan- değişiklik tasarısı 11 Haziran 1970′te cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın onaylamasıyla yürürlüğe girmişti. Türkiye İşçi Partisi (TİP) yasa değişikliğine karşı çıktı ve Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açmıştı. Olaylar üzerine daha önce yasa değişikliğine destek veren CHP de TİP’den ayrı olarak Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yapacak ve değişiklik bu başvurular üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilecekti.

15-16 Haziran kendiliğinden bir eylem değildi. DİSK tarafından örgütlenmiş, DİSK’in öncülüğünde başlamış ancak, DİSK’i aşmıştı.

Türkiye işçi sınıfını 15-16 Haziran’a taşıyan yolda sendika yasalarının yayınlanması için 31 Aralık 1961 günü yapılan tarihsel Saraçhane mitingi, 1963 Kavel direnişi/grevi, Kozlu direnişi, 1966 tarihsel Paşabahçe grevi, 1968, 1969 ve 1970 yıllarında birbiri ardına örgütlenen pek çok direniş, işyeri işgali vardır. DİSK bu mücadele süreci içinde doğmuştur.

15-16 Haziran, işçi sınıfının tek tek fabrikalarla sınırlı ve ağırlıklı olarak ücret talepleri/işyeri sorunları ya da, sendika rekabeti/sendika seçme özgürlüğü temelinde örgütlenen eylemleri aşan; çeşitli illerde, pek çok işkolunda ve farklı fabrikalarda çalışan işçilerin birlikte koydukları ve siyasal hedeflere -parlamentoyu etkilemeye- yönelen ilk büyük ölçekli eylemdi. Ve gözden kaçırılmaması gereken bir nokta da bu karşı çıkışın, farklı siyasi görüşlere sahip işçilerin ortak “sınıf çıkarları” temelinde birleştikleri bir eylem olmasıydı. 15-16 Haziran, “tarihsel” kavramıyla birlikte anılacak olan bir karşı büyük çıkıştı.

Tarihsel 15-16 Haziran direnişinin etkileri sendika hareketiyle de sınırlı olmamıştır. Direniş solu/sosyalist solu derinden etkilemiştir. İşçi sınıfı solu eylemde buluşturmuş, sola kendi varlığını hissettirmiştir. Bu etkiler, dönemin öğrenci gençliği liderlerinin sonraki yıllarda kaleme aldıkları otobiyografi/anı belgelerinde açıklıkla ortaya konmuştur.

Tarihsel 15-16 Haziran direnişi/genel grevi, sendika rekabetinden ve devletin bu noktadaki müdahalesinden çıkmış olsa da sonuçlarıyla bunu da aşan, sendika hareketine yön veren ve hatta genel olarak solun şekillenmesinde de etkili olan bir eylem olarak emek tarihinde derin izler bırakmıştır.

Sendika.Org